Op 22 november 2022 heeft de Initiatiefgroep Huisvesting Asielzoekers Nederland, waarin ook de Raad van Kerken participeert, een constructief gesprek gevoerd met staatssecretaris Eric van der Burg van Justitie en Veiligheid over de problematiek rondom de opvang van asielzoekers in Nederland. 

Centraal in dit gesprek stond het Plan KAN: een plan voor Kleinschalige Asielopvang in Nederland. Dit plan biedt een aantal inzichten en alternatieven voor het nu voorliggende wetsontwerp (De Wet gemeentelijke taak mogelijk maken asielopvangvoorzieningen).

De strekking van Plan KAN is om in iedere gemeente in Nederland naar rato van het inwonertal structurele asielopvang te realiseren. Belangrijk verschil met het wetsontwerp is dat er in Plan KAN geen minimale grootte van opvangcentra wordt gehanteerd. Dat betekent onder meer dat de voorgestelde ‘bonus’ voor het realiseren van meer opvangplekken dan op basis van het inwonertal vereist is, ook aan kleine gemeenten kan worden verstrekt. Bijvoorbeeld omdat een gemeente 35 i.p.v. 30 plaatsen realiseert.

De in het wetsvoorstel voorgestelde minimale grootte van 100 is volgens ons problematisch. Dit zorgt er namelijk voor dat circa de helft van alle 344 Nederlandse gemeenten niet in aanmerking kan komen voor de ‘bonus’ omdat dan het idee van een kleinschalige opvang weer teniet wordt gedaan.

De staatssecretaris is vooral gewezen op de breed gedragen opvatting in veel gemeenten (zowel groot als klein) dat kleinschalige opvang niet als een probleem wordt gezien. Dat gegeven lijkt te worden overschaduwd door de wijd verspreide opvattingen van het tegendeel door een zeer kleine minderheid. Anders gezegd, het draagvlak voor kleinschalige opvang is groot. En dat blijkt ook uit de vele lokale kleinschalige initiatieven.

Kleinschaligheid geen probleem

Daarnaast is het uitgangspunt van Plan KAN dat een asielzoeker – die uiteindelijk een vergunning krijgt – ook in de gemeente van opvang wordt gehuisvest. Dat uitgangspunt geeft de grootste garantie op integratie van de vluchteling en het snelste vooruitzicht op betaald werk. Het beste ‘bewijs’ voor een dergelijke – snelle – integratie is de manier waarop de Oekraïners zijn opgevangen.

Een tweede onderdeel van Plan KAN betreft het vergunningenstelsel. Wij bepleiten de invoering van een nieuwe tijdelijke verblijfsvergunning die wordt verstrekt aan mensen die uit een land afkomstig zijn, zoals Jemen of Syrië, waar de algehele situatie dusdanig is dat je daar niemand naar kunt terugsturen.
De toets of iemand voor een dergelijke vergunning in aanmerking komt, neemt veel minder tijd in beslag dan de volledige toets of iemand voor een verblijfsvergunning asiel in aanmerking komt. Dat betekent dat veel aanvragen door de IND sneller kunnen worden afgehandeld. En dat betekent weer dat de IND veel meer capaciteit kan inzetten aan de overige verzoeken.

Bijkomend voordeel van zo’n – nieuwe – vergunning is dat die ook aan de Oekraïners kan worden verstrekt. Een snellere beoordeling door de IND betekent ook dat de verblijfsduur in een azc aanzienlijk korter is en daardoor goedkoper.

Tijdens het gesprek bleek dat de staatssecretaris open stond voor suggesties. Hij benadrukte de waardevolle inbreng van organisaties zoals de Kerken. Wij voelen ons gehoord door de staatssecretaris en vertrouwen erop dat onze suggesties als input worden meegenomen in het verdere denk- en uitwerkingsproces van zowel het wetgevingstraject als de afgesproken fundamentele herziening van het asielproces. Zo hopen we een bijdrage te leveren aan de situatie van de mensen om wie het uiteindelijk gaat: de vluchteling enerzijds en de lokale gemeenschap anderzijds.

* De Initiatiefgroep bestaat uit drs. Ineke Bakker (voorzitter Werkgroep Vluchtelingen Raad van Kerken), ds. Christien Crouwel (algemeen secretaris van de Raad van Kerken), mr. Carolus Grütters (onderzoeker Radboud Universiteit), mw. Rachel Streefland (wethouder Utrecht), Marcel Thijsen (burgemeester Tynaarlo) en John van Tilborg (directeur INLIA).

Op foto vlnr: Christien Crouwel, Carolus Grütters, Eric van der Burg, John van Tilborg, Ineke Bakker